การเมืองเรื่องภาษา กว่าจะมาเป็น ‘หญิงรักหญิง’

ก่อนจะถึงวันที่เราถูกเรียกรวม ๆ กันว่า ‘คนเพศหลากหลาย’ หรือ ‘LGBTQIAN+’ ในไทยเคยเรียกรวมกันว่า ‘กะเทย’ ที่หมายถึงเพศอื่นใดที่ไม่อยู่ในกรอบของหญิง ชายตามที่สังคมกำหนด ก่อนจะตามมาด้วยการใช้คำนิยามที่อิงจากตะวันอย่าง เกย์ เลสเบี้ยน พร้อม ๆ กับที่สังคมไทยเองก็มีการประยุกต์คำกันเองจนเกิดเป็นทอม ดี้ ที่หมายถึงคนเพศกำหนดหญิงที่รักใคร่ชอบพอเพศหญิงด้วยกัน

เส้นทางคำเรียกอัตลักษณ์นั้นลึกซึ้ง ซับซ้อน จึงยากจะอธิบาย แต่เจ้าของประสบการณ์ที่มีชีวิตผ่านช่วงเวลาแห่งการค้นหาบอกเราว่า ‘หญิงรักหญิง’ ในไทยมีเส้นทางการต่อสู้ที่ยากลำบาก ช่วงเวลาตั้งแต่ พ.ศ. 2510 มาจนถึง พ.ศ. 2530 ภาพจำของหญิงรักหญิงถูกนำเสนอผ่านสื่อไปในทางผิดปกติ จิตวิปริต และมีความรักแรง ใคร่แรง เกลียดแรงมากกว่า ‘ชายหญิงปกติ’ จนทำให้ช่วงหนึ่งภาพจำของเลสเบี้ยนถูกผูกกับความอีโรติก หนังโป๊ที่เป็นหญิงและหญิง และหญิงที่มีความต้องการทางเพศสูง จนทำให้ชาวหญิงรักหญิงในตอนนั้นพากันหลีกเลี่ยงจะนิยามตัวเองว่าเลสเบี้ยน เพื่อหนีจากการถูกตีตรา พร้อม ๆ กับการพยายามต่อสู้ว่าคนที่เป็นหญิงรักหญิงหรือเลสเบี้ยนก็อยู่ตรงนี้ร่วมกับทุกคนในสังคม และเป็นแรงงาน แรงขับเคลื่อนสังคมไม่ต่างจากคนอัตลักษณ์อื่น

ความหวาดกลัวของเลสเบี้ยนไม่ใช่เพียงแค่กลัวว่าจะถูกตีตราเรื่องเพศ แต่ยังหมายถึงการหวาดหลัวว่าจะไม่ได้รับการยอมรับจากคนรอบข้าง ถูกกีดกันจากการทำงาน จากการเป็นสมาชิกครอบครัว แม้แต่ในวงของนักกิจกรรมที่ต่อสู้เรื่องความรุนแรงต่อเพศหญิง ยังเป็นเรื่องยากลำบากที่ทำให้ยอมรับร่วมกันได้ว่า ‘เลสเบี้ยน’ นี่แหละ ที่ถูกกดทับจากความไม่เท่าเทียมซ้ำแล้วซ้ำอีก เพราะนอกจากจะเป็นผู้หญิงแล้ว ยังเป็นหญิงที่รักคนเพศเดียวกันที่สังคมไม่ยอมรับอีกด้วย

ความหวาดระแรงรุนแรงถึงขั้นที่เมื่อปี พ.ศ. 2530 กลุ่มอัญจารีที่เป็นเลสเบี้ยนกลุ่มแรกในไทยได้จัดประชุมเลสเบี้ยนนานาชาติ ยังต้องใช้ชื่อแฝงเป็น Asian Librarian Network หรือ ALN ที่จริง ๆ มาจาก Asian Lesbian Network นั่นเอง เพราะสมัยนั้นการเป็นเลสเบี้ยนต้องหลบ ๆ ซ่อน ๆ แบบที่คนสมัยนี้อาจจะเข้าใจยากเสียหน่อย นั่นทำให้การตั้งใจใช้คำว่า ‘เลสเบี้ยน’ ในการนิยามอัตลักษณ์ตัวตนของชุมชนเลสเบี้ยนเป็นเรื่องที่มากกว่าการใช้คำพูด

“คำที่เราใช้เรียกตัวเองมันจะมาพร้อมกับความรู้สึกร่วมและประวัติศาสตร์ที่เรามีกับคำนี้”

กลุ่มอัญจารีริเริ่มใช้คำว่า ‘หญิงรักหญิง’ เพื่อโอบรับอัตลักษณ์ที่แตกต่างในร่มของหญิงรักหญิง หรือ แซฟฟิก พี่เต๋า พี่แตง และพี่นุ่มเสริมว่าแม้จะอยู่กับขบวนการเรื่องเพศและคำที่โอบรับมาตลอด แต่ก็มีบ้างที่ตามไม่ทันกับคำศัพท์ใหม่ ๆ แต่เป็นเรื่องที่เข้าใจได้ไม่ยากเมื่อมองด้วยเลนส์ว่าไม่ว่ายุคไหน คนในแต่ละอัตลักษณ์ต่างก็พยายามหาคำนิยามที่ผูกพัน รู้สึกถูกโอบรับ และเป็นตัวเองมากที่สุด เช่นที่กลุ่มคนที่พี่ ๆ เรียกว่า ‘เด็กยุคใหม่’ ใช้คำว่าแซฟฟิกเป็นส่วนมาก เพราะมีความผูกพันกับการต่อสู้ช่วงชิงวาทกรรมการนิยามคำว่าแซฟฟิกที่เพิ่งเริ่มใช้ในไทยได้ไม่นานนัก

และนี่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของเรื่องราวที่อัญจารีผ่านมา พบกับบทสัมภาษณ์ที่จะพาทุกคนย้อนกลับไปพบจุดเริ่มต้นขององค์กรหญิงรักหญิงแห่งแรกในไทยได้เร็ว ๆ นี้

#LesbianVisibilityWeek #สัปดาห์แห่งการตระหนักรู้ตัวตนของเลสเบี้ยน #Lesbian #เลสเบี้ยน #อั#อัญจา

#SPECTRUM #พื้นที่ความคิดของทุกสีสัน

“กรุณาแสดงความเห็นอย่างสุภาพและสร้างสรรค์ ทีมงานสงวนสิทธิ์ในการลบหรือดำเนินการตามสมควร กับความเห็นที่สร้างความเกลียดชัง (hate speech) หรือละเมิดสิทธิของบุคคลอื่น”