“ทุกโอกาส คือ การเรียนรู้ พร้อมปรับตัวสู่อนาคตที่เลือกเอง”
เชื่อว่าใครหลายคนอาจพอเห็นประโยคข้างต้นผ่านตามาบ้างแล้ว นี่คือคำขวัญวันเด็ก 2568 จากนายกแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรีคนปัจจุบัน
‘คำขวัญวันเด็ก’ นั้นมีอยู่และควบคู่กับ ‘วันเด็กแห่งชาติ’ มาเสมอตั้งแต่เดือนตุลาคม ปี พ.ศ. 2506 จนกระทั่งถึงทุกวันนี้ ก่อนที่จะมาเป็นทุกวันเสาร์สัปดาห์ที่สองของเดือนมกราคมในทุกปีก็เคยมีการจัดในวันจันทร์แรกของเดือนตุลาคมมาก่อน ทั้งหมดทั้งมวลมีจุดประสงค์เพื่อให้เด็ก ๆ ทั่วประเทศได้เห็นถึงความสำคัญเกี่ยวกับสิทธิของพวกเขาเอง และพร้อมโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ
วันนี้ Spectrum อยากชวนทุกท่านมารู้จักว่า ภายใต้ ‘คำขวัญวันเด็ก’ นั้นบ่งบอกอะไรบ้างถึงบริบทที่สำคัญของการเมืองไทย นอกเหนือจากการเป็นถ้อยคำที่สวยงามที่ผู้ใหญ่มักใช้บอกหรือสอนกับเด็ก ๆ แล้วนั้น นั่นมีความหมายต่อสังคมอย่างไร อาจเป็นเพียงคำบอก คำสอน หรือเป็น ‘เครื่องมือ’ แห่ง ‘ความคาดหวัง’ ที่ผู้ใหญ่มีให้เด็ก ๆ เท่านั้น
หากแต่เราอาจลืมไปว่า ‘ทุกคน’ มีความแตกต่างตามแบบฉบับของตนเอง เด็ก ๆ ทุกคนมีความเป็นตัวของตัวเองที่เป็นเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร
และในโลกที่มีความหลากหลายเช่นดังทุกวันนี้ เราควรจะอยู่กันอย่างไรเพื่อให้เกิดการเคารพกันอย่างแท้จริง
“จงบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นและส่วนรวม” คือคำขวัญแรกจากปี พ.ศ.2499 ที่ แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ได้ให้กับเด็กและเยาวชนไทยเอาไว้ ท่ามกลางบริบทที่องค์การสหประชาชาติร่วมกำหนด World Children’s Day เพื่อให้พลเมืองโลกได้ตระหนักถึงความสำคัญของเด็กและเยาวชน ตามข้อเสนอของวี เอ็ม กุล กานี ผู้แทนองค์การสหพันธ์เพื่อสวัสดิการเด็กระหว่างประเทศในก่อนหน้านั้นหนึ่งปี (ช่วงตุลาคม พ.ศ.2498)
ต่อมาในปี พ.ศ.2502-2506 ในยุครัฐมนตรีของ สฤษดิ์ ธนะรัชต์ คำขวัญวันเด็กก็มักขึ้นต้นด้วยคำว่า “ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็น…” (ซึ่งคำหลังจากนั้นก็เปลี่ยนไปในแต่ละปีก็เปลี่ยนไปตามลำดับ)
ในยุคของอดีตนายกรัฐมนตรี ถนอม กิตติขจร ระหว่างปี พ.ศ.2508-2516 เริ่มมีการบัญญัติว่าด้วย ‘ความสามัคคี’ และ ‘ประพฤติดี’ และที่คุ้นชินกันอย่าง “เด็กฉลาดชาติเจริญ”
ในปี พ.ศ.2517-2518 ในยุครัฐมนตรีของสัญญา ธรรมศักดิ์ ก็ยังคงตอกว่าด้วยความสามัคคีและฝากฝังความหวังของประเทศไว้อย่าง “สามัคคีคือพลัง” และ “เด็กดีคือทายาทของชาติไทย ต้องร่วมใจร่วมพลังสร้างความสามัคคี”
ปี พ.ศ.2519 ยุคของอดีตนายกรัฐมนตรี คึกฤทธิ์ ปราโมช ก็เริ่มมีโทนแห่งความดุขึ้นมานิดหน่อย ดังจะเห็นได้จาก “เด็กที่ต้องการเห็นอนาคตของชาติรุ่งเรือง จะต้องทำตัวให้ดีมีวินัยเสียแต่บัดนี้”
และในสมัยของอดีตนายกรัฐมนตรี เปรม ติณสูลานนท์ ระหว่าง พ.ศ.2524-2531 นั้นก็เริ่มมีบัญญัติว่าด้วย ‘นิยมไทย’ ตามยุคสมัยและบริบททางสังคม เศรษฐกิจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเมืองในขณะนั้น
ต่อด้วยในสมัยของ ชาติชาย ชุณหะวัณ ในปี พ.ศ.2532-2533 ที่ใช้คำขวัญซ้ำกันถึงสองปีอย่าง “ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ใจสัตย์ซื่อ ถือคุณธรรม” แล้วในปี พ.ศ.2534 จึงจะเปลี่ยนมาเป็น “รู้หน้าที่ มีวินัย ใฝ่คุณธรรม นำชาติพัฒนา” (ใกล้เคียงกับอดีตนายกรัฐมนตรี ชวน หลีกภัย ที่ก็ใช้ “ยึดมั่นประชาธิปไตย ร่วมใจพัฒนา รักษาสิ่งแวดล้อม” เป็นคำขวัญวันเด็กถึงสองครั้งสองคราในปี พ.ศ.2536-2537, “ขยัน ประหยัด ซื่อสัตย์ มีวินัย” ในปี พ.ศ.2541-2542 และ “มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ คู่คุณธรรม นำประชาธิปไตย” ในปี พ.ศ.2543-2544)
ท่ามกลางคำขวัญว่าด้วยเด็กดีมานมนาน ในที่สุดปี พ.ศ.2545 ก็มีคำขวัญที่ชวนสะดุดตาอย่าง “เรียนให้สนุก เล่นให้มีความรู้ สู่อนาคตที่สดใส” จากอดีตนายกรัฐมนตรี ทักษิณ ชินวัตร (ซึ่งอาจกล่าวว่าเป็นคำขวัญแรกที่กล่าวชวนให้เด็ก ๆ มาเล่นเป็นการเรียนรู้ก็ว่าได้)
เมื่อมาถึงปี พ.ศ.2558-2566 ของอดีตนายกรัฐมนตรี ประยุทธ์ จันทร์โอชา คำขวัญวันเด็กก็จะวนกลับไปที่ความรู้ คุณธรรม มีวินัย หรือกระทั่งใฝ่ความดี
มาถึงของเมื่อไม่ใกล้ไม่ไกลนักอย่างของเมื่อปีที่ผ่านมา (พ.ศ. 2567) จากอดีตนายกรัฐมนตรี เศรษฐา ทวีสิน “มองโลกกว้าง คิดสร้างสรรค์ เคารพความแตกต่าง ร่วมกันสร้างประชาธิปไตย” ก็มีความใกล้เคียงกับของรัฐบางคุณทักษิณ และก็สอดคล้องต่อเนื่องมายังคำขวัญของนายกแพทองธารที่กล่าวไปข้างต้น
อย่างไรก็ดีเรามักจะเห็นได้ว่า ‘คำขวัญวันเด็ก’ ไม่ว่าจะเป็นจากนายกรัฐมนตรีคนใดก็ตาม เหล่านั้นก็อาจเรียกได้ว่าเป็นการร่วมสำรวจถึงบริบททางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจของช่วงเวลาเหล่านั้นได้อย่างดี มากกว่านั้นยังอาจหมายความถึง ‘ความคาดหวัง’ ที่ผู้ใหญ่ในสังคมมีต่อเด็ก ๆ ของพวกเขา
กระนั้น เราจึงอยากชวนทุกท่านร่วมสำรวจและคิดเห็นไปด้วยกันอีกครั้งว่า จริงไหม? ที่เด็ก ๆ จะต้อง ‘เป็น’ หรือ ‘ยึดถือ’ ขนบและแบบแผนบางอย่างที่ผู้ใหญ่มอบให้
หากมองให้ลึกขึ้นไปยังบริบทพลเมืองโลกนั้นเอง เราจะเห็นว่าหลากหลายประเทศทั่วโลกเริ่มที่จะใส่ใจและรับฟังเสียงของพวกเขามากขึ้น เช่นดังในปีที่ผ่านมา กองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ (Unicef) ก็ได้กำหนดให้ธีมของวันเด็กโลก (World Children’s Day) ในปีที่ผ่านมาว่า ‘รับฟังอนาคต’ (Listen to the Future) เนื่องในโอกาสครอบรอบอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก เพื่อเป็นการให้โรงเรียน ชุมชน สังคม และสถาบันต่าง ๆ เข้ามามีส่วนร่วมในการสนับสนุนเด็ก ๆ และรับความพวกเขาอย่างมีความหวัง เพราะเด็ก ๆ ทุกคนควรได้รับโอากสในการแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับโลกที่พวกเขาต้องการด้วยสิ่งที่เรียกว่า การเชื่อมั่นในศักยภาพของเด็กๆ (Children’s Agency)
หรือกระทั่งในประเทศแคนาดาเองก็มี #8MillionEmpowered ที่เป็นธีมและแคมเปญสำหรับเสริมพลังให้เด็ก ๆ ซึ่งแคมเปญนี้ก็ว่าด้วยการปกป้องสิทธิและสนับสนุนให้เด็ก ๆ ในแคนาดาเติบโตผ่านการได้รับการสนับสนุนอย่างดีทั้งในแง่ของความฝันและคุณภาพชีวิต เพราะมองว่าเด็กและเยาวชนไม่ใช่แค่ผู้ที่เพียงเฝ้าครวญหาถึงอนาคตเท่านั้น หากแต่ยังเป็นผู้ริเริ่ม ผู้นำ และผู้สร้างการเปลี่ยนแปลงได้อีกด้วย
ท้ายที่สุดนี้ เราจึงอยากชวนทุกท่านย้อนมองกันอีกครั้งและอีกครั้ง ท่ามกลางวาทกรรม ‘เด็กเอ๋ย… เด็กดี’ (ที่มีหน้าที่ตั้ง 10 อย่าง) ที่เราล้วนท่องจำกันมาตั้งแต่เด็ก ไหนจะคำขวัญวันเด็กที่ได้รับการคาดหวังและฝากฝังจากผู้ใหญ่ในประเทศมาตลอด 62 ปี ในวันนี้เราอาจชวนพวกเขามาร่วมสร้างโลกที่เราจะอยู่ด้วยกันได้อย่างสร้างสรรค์สังคมที่เป็นมิตรกับทุกคน เพื่อให้เด็ก ๆ รวมถึงเราทุกคนเองได้สามารถมีสิทธิ ใช้ชีวิต และเป็นอยู่ในแบบที่เป็นตัวตนของตัวเองจริง ๆ ได้
สุขสันต์วันเด็กแห่งชาติ
#ChildrenDay #วันเด็กแห่งชาติ
Content by Rosalyn J.
Graphic by goongneegorn
อ้างอิง :
Sanook: https://www.sanook.com/campus/1163949/
Thairath: https://www.thairath.co.th/lifestyle/culture/2006827
Thaizer: https://www.thaizer.com/national-childrens-day/
Finearts: https://www.finearts.go.th/nlt-korat/view/
101 Pub: https://101pub.org/101pub-children-day-slogan
#SPECTRUM #พื้นที่ความคิดของทุกสีสัน
“กรุณาแสดงความเห็นอย่างสุภาพและสร้างสรรค์ ทีมงานสงวนสิทธิ์ในการลบหรือดำเนินการตามสมควร กับความเห็นที่สร้างความเกลียดชัง (hate speech) หรือละเมิดสิทธิของบุคคลอื่น”
