“มีช่วงที่ลูกคนโตงงเหมือนกันค่ะ เพราะว่าแด๊ดดี้ของเขาเป็นคนตั้งท้องน้อง เขาเลยถามว่าคนเป็นพ่อต้องท้องใช่ไหม หรือว่าใครก็ท้องได้ เพราะเห็นว่าบ้านอื่นแม่เป็นคนท้อง แต่พออธิบายว่าคนท้องต้องเป็นผู้หญิงนะ แด๊ดดี้บ้านเราเป็นผู้หญิงนะ เขาก็เข้าใจ”
Spectrum ได้พูดคุยกับ ‘คุณหงส์ ภัสรัญ ตรีวัฒนกูล’ และ ‘คุณฟาง ดิษย์ศิรินทร์ จึงอยู่สุข’ ครั้งแรกในเดือนไพรด์ปีที่แล้ว เมื่อครั้งทั้งคู่ขึ้นเวทีเพื่อพูดถึงประสบการณ์ และความยากลำบากในการเป็นผู้ปกครองเพศเดียวกันในขณะที่ไม่มีกฎหมายรับรองสิทธิความเป็นผู้ปกครองของทั้งคู่ ตั้งแต่ขั้นตอนการทำ IVF การถือสิทธิผู้ปกครอง และการตอบคำถามลูก ๆ และสังคมในฐานะครอบครัวหญิง-หญิง
#วันแม่ ปีนี้เราคุยกับครอบครัวคุณหงส์และคุณฟางอีกครั้ง ณ บ้านที่เพิ่งสร้างเสร็จหมาด ๆ บ้านหลังที่ออกแบบด้วยแนวคิดว่าจะเป็นพื้นที่ปลอดภัยให้ครอบครัว ทั้งม่าม๊า ดิ๊ดดี๊ และลูกสาวทั้ง 2 คน ที่เริ่มสร้างครอบครัวจากความพร้อม ‘ความพร้อม’ ที่คุณหงส์เล่าว่าหมายถึงทัศนคติที่พร้อม พร้อมต่อการตั้งครรภ์ คลอด เลี้ยงดูและคอยตอบคำถามที่มาจากทั้งครอบครัว พ่อแม่ เพื่อน และคำถามที่รู้ว่าวันหนึ่งลูกจะเติบโตมาแล้วต้องการคำตอบ และในวันนี้ทั้งคู่กลายเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน ‘บ้านหญิง’ ที่คู่หญิงรักหญิงรวมตัวกันเพื่อปรึกษาเรื่องการสร้างครอบครัว
#SafeSpace: บ้านหญิง – การรวมกลุ่มของครอบครัวหญิงรักหญิงที่อยากเป็นแม่
ทั้งคู่เล่าว่าการเกิดขึ้นของบ้านหญิงไม่ใช่ลักษณะของการฟอร์มกลุ่มหรือก่อตั้งชมรมอย่างจริงจัง แต่เริ่มจากการถามปากต่อปาก จากการติดต่อผ่านญาติพี่น้อง ที่เห็นว่าครอบครัวนี้มีลูกสาวจากเลือดเนื้อเชื้อไขได้ จนเกิดเป็นการรวมตัวของคู่หญิงรักหญิงที่อยากมีลูก ในกลุ่มมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลทั้งสถานที่ ข้อกฎหมาย การให้กำลังใจ ไปจนถึงการเลี้ยงลูก และเนื่องจากเป็นครอบครัวหญิงรักหญิง หนึ่งในการพูดคุยจึงเป็นการแชร์ประสบการณ์เตรียมความพร้อมให้ลูก ๆ สามารถตอบคำถามคนรอบข้างได้
“เราเตรียมความพร้อมตั้งแต่ก่อนมีลูก เพราะรู้อยู่แล้วว่าคงมีคนตั้งคำถาม ถ้าวันหนึ่งมีคนมาถามลูกเราว่าแล้วเธอไม่มีพ่อเหรอ ลูกเราต้องเข้าใจ พอคุยกันเองว่าเราพร้อมก็เลยเริ่มสร้างครอบครัว ใช้ความรักนำทางและวิทยาศาสตร์เป็นตัวช่วย”
คุณหงส์และคุณฟางมีลูกสาวทั้ง 2 คนจากการทำ IVF หรือที่ไทยเรียกว่า ‘เด็กหลอดแก้ว’ โดยเป็นการเดินทางไปเริ่มต้นและดำเนินการตลอดกระบวนการที่ต่างประเทศ ตั้งแต่การรับฮอร์โมน การตรวจร่างกายเป็นระยะ จนกระทั่งกลับมาคลอดที่ประเทศไทย และการเดินทางไกลครั้งนี้เริ่มต้นขึ้นเพราะกฎหมายในประเทศไทยยังไม่ให้ครอบครัวเพศเดียวกันมีบุตรโดยใช้ “เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์” เนื่องจากตามกฎหมายยังต้องใช้ทะเบียนสมรส และใช้คำว่า “สามี ภรรยา” และปัจจุบันพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 กำลังอยู่ระหว่างรอเข้าสภาเพื่อแก้ไขให้สอดคล้องกับกฎหมายสมรสใหม่ที่เปลี่ยนเป็นคำว่า “บุคคล และ คู่สมรส”
“ย้อนกลับไปช่วงที่ไม่ชัวร์ว่าไทยจะแก้กฎหมายไหม ช่วงนั้นเราไปคุยกับคุณหมอ เขาก็บอกว่าสมรสเท่าเทียมกำลังมานะ จะรอกฎหมายแก้ไขก่อนไหมจะได้ทำที่ไทยได้ แต่เรารอไม่ได้ เรามีชีวิตที่ต้องใช้ ถ้ากฎหมายมาตอนเราอายุ 60 ล่ะ เราขอทำตอนนี้เลยดีกว่า”
คุณฟางและคุณหงส์เล่าว่าการต่อสู้เริ่มตั้งแต่การรู้ว่าจะเริ่มต้นครอบครัวอย่างจริงจัง ตั้งแต่การตอบคำถามคนรอบตัว การหาข้อมูลทางกฎหมาย การหาข้อมูลการทำ IVF ในต่างประเทศ และการเริ่มต้นหาสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยให้ลูกเติบโต ต่อมาเมื่อการมีลูกสาวคนแรกสำเร็จ ข่าวการสร้างครอบครัวของคุณฟางและคุณหงส์จึงเกิดเป็นแรงใจและแสงแห่งความหวังให้คนในชุมชนหญิง-หญิงที่ติดต่อเข้ามาถามถึงเส้นทางการสร้างครอบครัว
แต่ปัญหาของครอบครัวหญิงรักหญิงไม่ได้มีเพียงกฏหมาย ภายใต้แสงแห่งความหวังของลูกคนแรกที่เกิดจากแม่ 2 คน คุณหงส์เล่าย้อนถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในครอบครัว ที่ดูเหมือนจะสร้างบาดแผลเล็ก ๆ โดยไม่ได้ตั้งใจให้กับตัวตนของคุณฟาง
“เขาก็ไม่เคยแพลนว่าเขาจะต้องท้อง”
ทั้งคู่เล่าย้อนถึงความทรงจำที่ทำให้คุณหงส์ท้องต่อไปไม่ได้หลังจากคลอดลูกคนแรก วินาทีที่คุณฟางตัดสินใจท้องแทนเพื่อทำแผนที่เราสองคนวางไว้ให้สำเร็จ แต่ผลกระทบหลังจากนั้นไม่ใช่สิ่งที่คุณหงส์และคุณฟางเตรียมรับมือมาก่อน
“ตอนนี้มันก็เลยกลายเป็นว่าใคร ๆ ก็ต้องเรียกเราเป็นแม่ หมอทุกคน พยาบาลทุกคน ก็ทักเราว่าคุณแม่ เพราะข้อมูลนี้มันอยู่ในใบเกิดของลูก”
สิ่งนี้เป็นปัญหาทับซ้อนระหว่างกฏหมายและความไม่ละเอียดอ่อนที่สะท้อนความไม่เข้าใจตัวตนทางเพศ ไม่ใช่เพียงแต่ผลกระทบทางร่างกาย แต่จิตใจที่ต้องแบกรับความเป็นแม่ที่ผูกโยงอยู่กับความเป็นหญิงทำให้ตัวตนของคุณฟางหายไปอย่างน้อยก็ 9 เดือน จนอาจเรียกได้ว่าการท้องไม่ใช่ความทรงจำที่ดีเท่าไรนัก แม้จะมีผลลัพธ์เป็นลูกสาวคนเล็กที่น่ารักและพวกเธอก็ตั้งใจที่จะเลี้ยง
“ตอนท้อง เราต้องเปลี่ยนตัวเอง เพราะมันไม่ใช่ภาพลักษณ์ที่เราอยากจะเป็น เราแพ้ท้องหนัก อาเจียน ต้องถือถุงไปไหนต่อไหน ขับรถไม่ได้ เดินไม่ไหว เราต้องมาแต่งตัว เราต้องมาทำอะไรไม่ไหว ต้องใส่เสื้อผ้าที่ไม่ใช่ตัวเรา ไม่อยากเจอใคร ไม่ถ่ายรูปเลยค่ะ”
#ตอบคำถามพ่อแม่ – ด่านแรกของการสร้างครอบครัว คือการตอบคำถามคนรอบข้างว่า ‘ครอบครัวหญิง-หญิง’ เป็นจริงได้ไหม
หนึ่งในหัวข้อที่คนในกลุ่มแลกเปลี่ยนกันมากที่สุดนอกเหนือจากค่าใช้จ่ายและการต้องเดินทางไปทำ IVF ที่ต่างประเทศแล้ว คือ ทำอย่างไรให้ครอบครัวเข้าใจ ทุกคนในกลุ่มอยู่ในวัยผู้ใหญ่ พร้อมสร้างครอบครัว แต่มีความกังวลเช่นเดียวกันว่าครอบครัวอาจไม่เข้าใจในการเป็นผู้ปกครองหญิง-หญิง
“พอเป็นชาย-หญิง จะมีลูกกันคนจะเชียร์นะ แต่พอเป็นหญิง-หญิงผู้ใหญ่เขามีความกังวล กลัวว่าหลานจะมีปอม จะถูกล้อ ส่วนใหญ่ก็คือปัญหาจากที่บ้าน พ่อแม่ที่ค่อนข้างต้องใช้เวลาทำความเข้าใจ ตั้งแต่การจะมาแต่งงานกับผู้หญิงเหมือนกัน แล้วเดี๋ยวจะไปทำลูกอีก เขากังวลว่าเราจะแปลกไปจากสังคม”
ทั้งคู่เล่าต่อขำ ๆ ว่าตลอดชีวิตไม่เคยคิดว่าต้องตอบคำถามมากมายขนาดนี้ และไม่เคยมีสักครั้งที่คิดว่าวันหนึ่งต้องใช้เวลาอธิบายเรื่องที่ควรจะเรียบง่ายอย่างการมีความรัก แต่งงาน สร้างครอบครัว และการมีลูก โชคดีที่ทั้งคู่เป็นคนมีแผน มีความต้องการชัด ทันทีที่คุณฟางเผยว่าอยากมีลูก ทั้งคู่ก็เริ่มวางแผนเตรียมความพร้อมด้วยกันทันที
#ตอบคำถามลูก – ทุกครอบครัวเตรียมพร้อมตอบคำถาม และพบคำตอบเดียวกันว่าเด็ก ๆ เข้าใจง่ายกว่าที่คิด
อีกหัวข้อการแลกเปลี่ยนในกลุ่มก็หนีไม่พ้นการตอบคำถามของเด็ก ๆ ในวัยเจ้าหนูจำไม ที่ช่างสังเกตและขยันหาคำถามมาท้าทายการคิดคำตอบของผู้ปกครองเสมอ คุณหงส์และคุณฟางเล่าว่าวิธีที่ใช้และได้ผลมาเสมอคือการพูดความจริง โดยเป็นการเล่าให้เหมาะสมกับวัย และทำให้เป็นเรื่องปกติมากที่สุด
“พยายามใส่ความจริงไปให้เขาเรื่อยๆ ค่ะ เขาเคยถามว่าทำไมพ่อคนอื่นเขาไม่เข้าห้องน้ำด้วยกันกับเราล่ะ เราก็บอกว่า อ๋อ เพราะเขาเป็นผู้ชาย แต่แดดดี๊ของเราเป็นผู้หญิงนะ แดดดี๊เป็นผู้หญิง ก็เป็นครอบครัวได้ บางคนน่ะเขาไม่ได้มีลูกเป็นคนนะ เขาเอาสัตว์เลี้ยงเป็นลูก เราก็เรียกสัตว์เลี้ยงเป็นลูกได้ เขาเรียกว่าครอบครัว”
ทั้งคู่เล่าให้ลูกฟังผ่านทั้งเรื่องราวของตน คนรอบข้าง รวมทั้งสื่ออย่างการ์ตูนและนิทาน โดยใช้ความหลากหลายในการสร้างครอบครัวเป็นหัวใจหลัก โชคดีที่สื่อในยุคนี้มีตัวอย่างที่หลากหลายขึ้น ทั้งสื่อหลักและหนังสือที่ทั้งคู่ตั้งใจเลือกให้ลูกสาว นอกจากนี้สิ่งแวดล้อมและคนรอบข้างก็เป็นปัจจัยสำคัญ คุณฟางและคุณหงส์เล่าว่าโรงเรียนที่ทั้งคู่เลือกให้ลูกสาวในเชียงใหม่มีความเข้าใจเรื่องครอบครัวหลากหลายเป็นอย่างดี
“พอพูดเรื่องครอบครัว โรงเรียนจะใช้คำกลาง ๆ อย่าง พาร์ทเนอร์ และโชคดีที่คุณครูก็เป็น LGBTQ เขาการันตีว่ามีสื่อเพียบเลย ไม่ต้องกลัว ในส่วนของเขาเองก็สอนเด็ก ๆ ว่าครอบครัวมีหลากหลาย แล้วก็ยกตัวอย่างว่าเขาเป็นผู้หญิงที่มีพาร์ทเนอร์เป็นผู้หญิง และมีลูกเป็นน้องหมา แล้วเขาก็มีความสุขดี”
คุณหงส์เล่าต่อว่ารู้ดีว่าวันหนึ่งจะมีคนเข้ามาตั้งคำถามเรื่องผู้ปกครองกับลูก แต่ก็คาดหวังว่าการเตรียมความพร้อมที่ครอบครัวทำในวันนี้จะทำให้ลูก ๆ ตอบคำถามได้อย่างเข้าใจในวันหน้า ส่วนคุณฟางก็เสริมว่าตอนนี้ยังมีเวลาเตรียมความพร้อมให้ลูกนาน เนื่องจากทั้งคู่ยังอยู่ในวัยอนุบาลและตัวติดกันทั้งครอบครัวเสมอ
“เราไปไหนกันเป็นแก๊งตลอด นอกจากเรื่องความผูกพันก็เป็นเรื่องลดความเสี่ยงด้วย เพราะหงส์เป็นแม่ตามกฎหมายของลูกสาวคนโต ฟางเป็นแม่ของลูกสาวคนเล็ก ถ้าเกิดอุบัติเหตุจะเซ็นต์ให้กันไม่ได้ พอเป็นผู้ปกครองคนละคน เราไปด้วยกันก็ง่ายกว่า”
#TwoMothers #Wlw #IVF #ReproductiveHealth #GenderDysphoria #ครอบครัวหญิงหญิง
Content by Kantamas P.
Photo by Mcznap
Graphic by Kasidit Taranabhaiboon
#SPECTRUM #พื้นที่ความคิดของทุกสีสัน
“กรุณาแสดงความเห็นอย่างสุภาพและสร้างสรรค์ ทีมงานสงวนสิทธิ์ในการลบหรือดำเนินการตามสมควร กับความเห็นที่สร้างความเกลียดชัง (hate speech) หรือละเมิดสิทธิของบุคคลอื่น”
